Ι.Εισαγωγικές παρατηρήσεις
Με τις από 15.03.2020, 27.03.2020, 11.04.2020 και 25.04.2020 υπ’ αριθμ. 18176, 21159, 24403 και 26804 αποφάσεις των Υπουργών Εθνικής Άμυνας, Υγείας και Δικαιοσύνης (ΦΕΚ Β φύλλα 864, 1074, 1301 και 1588/2020) αποφασίσθηκε για το χρονικό διάστημα από 16.03.2020 έως και 15.05.2020, για προληπτικούς λόγους δημόσιας υγείας και σύμφωνα με αντίστοιχες εισηγήσεις της Εθνικής Επιτροπής Προστασίας Δημόσιας Υγείας έναντι του κορονοϊού COVID-19, μεταξύ άλλων, η προσωρινή αναστολή λειτουργίας των πολιτικών και ποινικών δικαστηρίων και, αντίστοιχα, η αναστολή των δικών ενώπιον των δικαστηρίων αυτών και, συνακόλουθα, η αναστολή των νομίμων και δικαστικών προθεσμιών για την διενέργεια διαδικαστικών πράξεων και άλλων ενεργειών ενώπιον των υπηρεσιών των πιο πάνω δικαστηρίων, καθώς και η παραγραφή των συναφών αξιώσεων.
Σκοπός του σημειώματος αυτού είναι να εξετάσει τις νομικές συνέπειες της πιο πάνω αναστολής των νομίμων και δικαστικών προθεσμιών για την διενέργεια διαδικαστικών πράξεων και άλλων ενεργειών ενώπιον των πολιτικών δικαστηρίων.
Ως γνωστό, η επιχείρηση των διαφόρων διαδικαστικών πράξεων ενώπιον των πολιτικών δικαστηρίων συναρτάται αναπόφευκτα με τον χρόνο και ο χρόνος διευθετείται στο πλαίσιο της δίκης μέσω των δικονομικών προθεσμιών. Η δικονομική προθεσμία παριστά το χρονικό άνυσμα, εντός του οποίου πρέπει ή δεν πρέπει να λάβει χώρα συγκεκριμένη διαδικαστική ενέργεια[1][1].
Οι δικονομικές προθεσμίες διακρίνονται: (α)ανάλογα με την πηγή που τις ορίζει σε νόμιμες (όπως λ.χ. οι προθεσμίες ασκήσεως ενδίκων μέσων άρθρα 518, 545, 564 ΚΠολΔ) και σε δικαστικές (λ.χ. για την συμπλήρωση δικονομικών ελλείψεων άρθρο 67 ΚΠολΔ), (β)ανάλογα προς τον σκοπό και την λειτουργία που επιτελούν σε προθεσμίες ενέργειας (λ.χ. προθεσμίες άσκησης ενδίκων μέσων, προθεσμίες κατάθεσης προτάσεων) και προπαρασκευαστικές (λ.χ. η προθεσμία κλήτευσης των διαδίκων άρθρο 228 ΚΠολΔ). Στις πρώτες η διαδικαστική ενέργεια πρέπει να λάβει χώρα εντός της τασσομένης προθεσμίας, διαφορετικά αποδυναμώνεται το δικαίωμα του διαδίκου να την ασκήσει. Προπαρασκευαστικές είναι οι προθεσμίες που πρέπει να περάσουν για να γίνει η συζήτηση ή για να επιχειρηθεί η κρίσιμη διαδικαστική πράξη και (γ)ανάλογα με την αποστολή τους να εξυπηρετούν τα συμφέροντα των διαδίκων ή γενικώτερα συμφέροντα, σε γνήσιες (λ.χ. η προθεσμία άσκηση έφεσης που αρχίζει από την επίδοση της προσβαλλομένης απόφασης άρθρο 518.1 ΚΠολΔ) και καταχρηστικές (λ.χ. η προθεσμία άσκηση έφεσης που αρχίζει από την δημοσίευση της προσβαλλομένης απόφασης άρθρο 518.2 ΚΠολΔ). Στις καταχρηστικές προθεσμίες δεν εφαρμόζονται όλοι οι κανόνες που ρυθμίζουν τις δικονομικές προθεσμίες (λ.χ. οι διατάξεις για την διακοπή, την αναστολή, την παράταση ή την σύντμηση των προθεσμιών[2][2].
Οι δικονομικές προθεσμίες γενικά τίθενται σε κίνηση συνήθως με την επίδοση δικογράφου ή δικαστικής απόφασης (άρθρα 503.1, 518.1 ΚΠολΔ) αλλά και με επέλευση άλλων γεγονότων (λ.χ. με την κατάθεση και επίδοση αγωγής άρθρα 215 σε συνδ. με 237 ΚΠολΔ, την δημοσίευση αποφάσεων άρθρο 518.2 ΚΠολΔ), με την γνώση ορισμένου γεγονότος (άρθρο 153 ΚΠολΔ), με την συζήτηση κ.ο.κ.[3][3]
ΙΙ.Διακοπή και αναστολή των δικονομικών προθεσμιών
Εξ αιτίας εκτάκτων γεγονότων η διαδρομή των δικονομικών προθεσμιών υπόκειται σε διακοπή ή αναστολή. Όπως συμβαίνει και στο ουσιαστικό δίκαιο (ΑΚ 260-270), στην περίπτωση της διακοπής ο χρόνος που παρήλθε ήδη προ της διακοπής δεν λαμβάνεται υπόψη και μετά το πέρας της διακοπής η προθεσμία αρχίζει πάλι από την αρχή. Αντίθετα, στην περίπτωση της αναστολής, μετά το πέρας του λόγου που την προκάλεσε συνεχίζει η προθεσμία και συνυπολογίζεται ο χρόνος που διέδραμε προ της αναστολής[4][4].
Με τις προαναφερθείσες Υπουργικές Αποφάσεις διατάχθηκε η αναστολή των δικονομικών προθεσμιών κατά το χρονικό διάστημα από 16.03.2020 μέχρι 15.05.2020. Αυτό σημαίνει ότι μετά το πέρας της αναστολής αυτής θα συνεχίσουν να τρέχουν οι ανασταλείσες προθεσμίες συνυπολογιζομένου του χρόνου που διέτρεξε προ της αναστολής. Σε ειδικώτερη εφαρμογή του κανόνα αυτού παρατηρούμε τα ακόλουθα:
1.Επί των προθεσμιών κατάθεσης προτάσεων κατά την νέα τακτική διαδικασία ενώπιον των πρωτοβαθμίων πολιτικών Δικαστηρίων
(α)Στην περίπτωση που η αντίστοιχη προθεσμία αφορά σε αγωγές κατατεθείσες και επιδοθείσες πριν την διαταχθείσα με τις ως άνω υπουργικές αποφάσεις αναστολή με έναρξη την 16.03.2020, μετά το πέρας του λόγου της αναστολής η προθεσμία θα συνεχίσει να τρέχει μέχρι την συμπλήρωσή της και θα συνυπολογίζεται σε αυτήν και ο χρόνος που διέδραμε προ της αναστολής. Παραδείγματος χάριν, επί αγωγής που κατατέθηκε την 12η Φεβρουαρίου 2020 η προθεσμία των 100 ημερών για την κατάθεση προτάσεων θα υπολογίζεται κατά το τμήμα των πρώτων 32 ημερών ότι διέτρεξε πριν την έναρξη της αναστολής και κατά το υπόλοιπο τμήμα των 68 ημερών ότι θα συνεχίσει να τρέχει μετά το πέρας της αναστολής μέχρι συμπλήρωσης των 100 ημερών.
(β)Στην περίπτωση που η αντίστοιχη προθεσμία των 100 ημερών αφορά σε αγωγές κατατεθείσες μέχρι την Παρασκευή, 12η Μαρτίου 2020, αλλά μη επιδοθείσες στον εναγόμενο πριν την έναρξη της αναστολής στις 16.03.2020, τίθεται το ερώτημα κατά πόσο η πιο πάνω προθεσμία για κατάθεση προτάσεων άρχισε να τρέχει όσον αφορά την περίοδο από την ημερομηνία κατάθεσης μέχρι την έναρξη της αναστολής παρά το γεγονός της μη επίδοσης της αγωγής μέσα στην προθεσμία των 30 ημερών από την κατάθεσή της, όπως προβλέπεται στο άρθρο 237 παρ. 2 ΚΠολΔ. Συναφές είναι και το ερώτημα κατά πόσο η διαταχθείσα αναστολή καταλαμβάνει και την προθεσμία αυτή της επίδοσης της αγωγής. Θεωρώ προφανές ότι στο ερώτημα αυτό θα πρέπει να δοθεί καταφατική απάντηση υπό την έννοια ότι η αγωγή μπορεί να επιδοθεί στον εναγόμενο μετά την λήξη της αναστολής και μέσα στο υπολειπόμενο μέρος της προθεσμίας των 30 ημερών που δεν διέτρεξε πριν την έναρξη της αναστολής στις 16.03.2020.
2.Επί των προθεσμιών κατάθεσης προσθήκης-αντίκρουσης κατά την νέα τακτική διαδικασία
Επί υποθέσεων της νέας τακτικής διαδικασίας, επί των οποίων η προθεσμία κατάθεσης προτάσεων έληξε πριν την έναρξη της αναστολής (16.03.2020) πλην όμως η 15νθήμερη προθεσμία κατάθεσης προσθήκης-αντίκρουσης έληξε μετά την έναρξη της αναστολής, τυγχάνει αυτονόητο ότι η προσθήκη-αντίκρουση μπορεί να κατατεθεί στην γραμματεία του αρμοδίου δικαστηρίου αμέσως μετά την λήξη της αναστολής.
3.Επί των προθεσμιών άσκησης ενδίκων μέσων ενώπιον των πολιτικών δικαστηρίων
Οι γνήσιες προθεσμίες άσκησης ενδίκων μέσων, που άρχισαν να τρέχουν από την επίδοση της σχετικής απόφασης πριν την έναρξη της αναστολής (16.03.2020), θα πρέπει να γίνει δεκτό ότι θα συνεχίσουν και θα συμπληρωθούν μετά την λήξη της αναστολής.
ΙΙΙ.Πρόταση ενιαίας παράτασης των δικονομικών προθεσμιών που έχουν ανασταλεί
Από την πιο πάνω συνοπτική αναφορά στον τρόπο συνέχισης και συμπλήρωσης των δικονομικών προθεσμιών που έχουν ανασταλεί, διαφαίνονται οι πρακτικές δυσχέρειες και ασάφειες που θα προκύψουν στον τρόπο υπολογισμού των προθεσμιών που αφορούν και έχουν εφαρμογή σε καθεμιά συγκεκριμένη εκκρεμή υπόθεση χωριστά. Για τον λόγο αυτό και προκειμένου να δοθεί μια καθαρή, γενική και καθολική λύση στο όλο πρόβλημα πιστεύω ότι θα πρέπει να επιλεγεί μια ενιαία νομοθετική παράταση όλων των ανασταλεισών δικονομικών προθεσμιών 3-6 μηνών από την λήξη της αναστολής.
Έχω την γνώμη ότι η προτεινόμενη γενική παράταση θα συμβάλει στην επίλυση των προβλημάτων που διαφορετικά θα δημιουργηθούν στην πράξη.
Πειραιάς, 8 Μαΐου 2020
Στυλιανός Π. Στυλιανού
Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω
Α.Μ. 1066 ΔΣΠειραιά
